Trả lời các đại biểu về phát triển năng lượng tái tạo và cơ chế xác định giá cho điện gió, điện mặt trời ở Việt Nam chiều 1/6, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, điện gió, điện mặt trời phát triển khá nhanh ở nước ta trong thời gian gần đây, do nhu cầu điện năng tăng nhanh, cơ chế, chính sách khuyến khích của nhà nước khá hấp dẫn.

“Hiện cả nước có 85 nhà máy đã ký hợp đồng mua bán điện nhưng không đủ điều kiện giá Fit với tổng công suất là 4.736 MW. Căn cứ Luật Giá, Luật Điện lực và các Nghị định liên quan, Chính phủ đã chỉ đạo các các cơ quan ban hành Thông tư 15, Quyết định 21 quy định phương pháp xác định và khung giá áp dụng cho các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp”, Bộ trưởng cho biết.

Theo Bộ trưởng, đến ngày 30/3, tức là sau 2 tháng quyết định khung giá có hiệu lực, chỉ có 1 nhà đầu tư đến nộp hồ sơ.

Qua nhiều nỗ lực của Bộ Công Thương, đến ngày 31/5, đã có 59/85 nhà máy có công suất 3.389 MW, chiếm 71,6 % số dự án đã nộp hồ sơ tới EVN, trong đó có 50 dự án đang được đề xuất giá tạm thời bằng 50% khung giá để tiếp tục hoàn thiện các thủ tục. Hiện còn 26 nhà máy với công suất là 1.346 MW, chiếm 28,4 % số dự án vẫn chưa gửi hồ sơ tới EVN.

"Nguyên nhân khiến các chủ đầu tư chậm nộp hồ sơ là không muốn đàm phán với EVN trong khung giá mà Bộ Công Thương ban hành, với lý do giá thấp và có thể chưa hoàn thiện các thủ tục pháp lý hoặc nhà máy ở vị trí khó khăn về truyền tải điện", ông Diên nói.

Bộ cũng đã có nhiều văn bản đôn đốc các chủ đầu tư hoàn thiện thủ tục chỉ đạo, hướng dẫn EVN khẩn trương phối hợp với nhà đầu tư thỏa thuận thống nhất giá điện để sớm đưa các dự án này vào vận hành.

Cùng với đó, Bộ Công Thương đề nghị Quốc hội, Chính phủ sớm cho chủ trương, cơ chế tháo gỡ để có cơ sở chỉ đạo giải quyết dứt điểm vấn đề trên, tránh lãng phí nguồn lực, bức xúc cho xã hội, bảo đảm hài hòa lợi ích.

Về xử lý dự án điện gió, điện mặt trời không đủ điều kiện áp giá Fit, Bộ Trưởng Công thương cho biết, không thể phủ nhận sự lãng phí khi hàng chục dự án điện gió, điện mặt trời được đầu tư mà không được khai thác, đưa vào sử dụng.

"Tuy nhiên, chúng ta cũng không thể vì chống lãng phí mà lại hợp thức hoá cái sai, thậm chí là vi phạm pháp luật. Thời gian qua, vì chạy đua với việc hưởng giá Fit mà nhiều chủ đầu tư đã bỏ qua các quy định, thậm chí vi phạm quy định của pháp luật. Chính sách giá Fit đã hết thời hiệu được thể hiện ngay trong quyết định của Thủ tướng nên không thể áp giá Fit mà phải theo quy định của Luật Giá, Luật điện lực và các Nghị định có liên quan", ông Diên nói.

Bộ trưởng Bộ Công Thương cho biết, Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng lớn phát triển điện gió, điện mặt trời. Tuy nhiên, có một số nghịch lý: nơi có tiềm năng về nắng và gió lại là nơi có phụ tải thấp, vì thế, muốn sử dụng hệ thống điện này phải đầu tư khá lớn cho truyền tải lưu trữ điện.

Mặt khác, để duy trì thường xuyên, an toàn hệ thống điện, phát huy hiệu quả năng lượng tái tạo, phải có một nguồn điện nền ổn định, nghĩa là có khả năng phát điện liên tục 24/24 để bù đắp khi “không có nắng, có gió thì phải có cái đó để mà chen vào”.

Ở Việt Nam, điện than, điện dầu, điện khí sinh khối, thủy điện cũng được xem là nguồn điện nền. Bởi vậy, dù có đắt hơn, phát thải cacbon có nhiều hơn, trong ngắn hạn chúng ta chưa có nguồn, giải pháp khác thay thế, thì các nguồn điện truyền thống vẫn được duy trì, huy động để bảo đảm an toàn hệ thống điện. 

Than, dầu khí là những nguyên liệu sơ cấp, được thị trường thế giới ấn định giá, những năm qua, do đứt gãy nguồn cung, giá cao dẫn đến giá thành điện năng cũng cao hơn nếu chưa tính đến phí truyền tải.

Năng lượng tái tạo được tính giá thế nào?

Điện gió, điện mặt trời vì không tốn tiền mua, giá thành chỉ phụ thuộc vào giá cả công nghệ, thiết bị. Tuy nhiên, công nghệ thế giới phát triển nhanh, nên giá thành công nghệ giảm đi hàng năm, trung bình từ 6-8%, làm giá thành điện năng, năng lượng tái tạo chưa tính giá truyền tải và lưu trữ điện giảm theo thời gian. Về lâu dài, năng lượng tái tạo sẽ là nguồn điện rẻ nhất nếu chưa tính chi phí truyền tải, lưu trữ điện. 

"Về cơ chế tính giá năng lượng tái tạo, cơ sở pháp lý là căn cứ vào luật Điện lực, luật Giá và các Nghị định của Chính phủ. Bộ Công thương đã xây dựng khung giá được xác định trên cơ sở số liệu thống kê của 102 nhà máy điện mặt trời, 109 nhà máy điện gió đã ký hợp đồng mua bán điện", ông Diên nói.

Quá trình so sánh tính giá, ông Diên cho biết có so sánh với số liệu của cơ quan năng lượng quốc tế, thực hiện đúng quy trình lấy ý kiến Bộ Tài chính, Ủy ban quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Hội đồng tư vấn về kết quả thẩm định khung giá…

"Theo số lượng giảm suất đầu tư, tỷ suất đầu tư dự án điện mặt trời nối lưới giai đoạn 2018- 2021 giảm 11%/năm, suất đầu tư điện gió nối lưới trên bờ giảm 6,3%/năm. Đối với Việt Nam, các dự án năng lượng mặt trời giá Fit 2 ban hành năm 2020 của Chính phủ đã giảm 8% so với giá Fit 1 năm 2017. Vì vậy khung giá phát điện theo quyết định 21 năm 2023 của Bộ Công Thương giảm khoảng 7,3% so với năm 2020. Như vậy, cơ chế giá cho các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp như khung giá hiện hành là phù hợp với giá thế giới và thực tiễn kinh tế xã hội trong nước", ông Diên nhận định.